 |
Amministratore |
 |
Iscritto il: 29 maggio 2011, 16:05 Messaggi: 1646
Nome: Luca
Cognome: Oddone
Località: Mongardino (AT)
|
Di seguito si pubblica un elenco di specie di orchidee spontanee presenti sul territorio italiano e relativi insetti impollinatori attualmente noti. Mancano ancora varie specie, ma l'elenco sarà aggiornato in base alle vostre segnalazioni e alle fotografie di insetti impollinatori trovati all'opera, così come su dati disponibili in letteratura. A tal proposito si ringraziano in particolare i proff. S. Cozzolino e G. Scopece per la condivisione dei dati delle loro ricerche. Si ringraziano inoltre L. Forbicioni e N. Vereecken che partecipando e contribuendo su vari forum entomologici e di orchidee spontanee hanno determinato e presentato vari insetti impollinatori. Sono esclusi dall'elenco insetti incerti o le cui foto non permettono di dimostrare chiaramente il prelievo di masse polliniche. Darwin, 1877 Acontia luctuosa, Anacamptis pyramidalis | B. Kullenberg, 1950 Argogorytes fargei, Ophrys insectifera e Listera ovata |
aggiornato il: 13 gennaio 2013 Registro degli insetti impollinatori generi Anacamptis, Neotinea e Orchis[Genere: Ophrys] [Altri generi]
ORCHIDEE | LEPIDOTTERI | DITTERI | IMENOTTERI | COLEOTTERI |
---|
Anacamptis | | | | |
---|
Anacamptis collina | | | Apidae : Apis mellifera ; Anthophoridae : Eucera sp. ; Andrenidae : Andrena sp. | | Anacamptis coriophora / fragrans | Nymphalidae : Melitaea cinxia, Coenonympha pamphilus ; Zygaenidae : Zygaena sp. qui ; | Tachinidae : Prosena siberita ; Bombylidae : Bombylius sp. | Apidae : Bombus pascuorum, Bombus pratorum, Bombus terrestris, Apis mellifera qui ; Halictidae : Lasioglossum sp. ; Vespidae : qui | Oedemeridae : Oedemera podagrariae, Oedemera nobilis, Oedemera gr. virescens | Anacamptis laxiflora | | | Apidae : Bombus hortorum, Bombus lapidarius, Bombus pascuorum, Bombus pratorum, Bombus terrestris, Bombus veteratus, Xylocopa violacea | | Anacamptis longicornu | | | | | Anacamptis morio | Pieridae : Pieris sp. ; Sphingidae : Hemaris sp. | Syrphidae : Rhingia campestris | Andrenidae : Andrena albopunctata, Andrena ovatula ; Apidae : Apis mellifera, Apis sp., Bombus confusus, Bombus hortorum, Bombus humilis, Bombus lapidarius, Bombus muscorum, Bombus pascuorum, Bombus pratorum, Bombus ruderatus, Bombus rupestris, Bombus sylvarum, Bombus sylvestris, Bombus gr. terrestris, Bombus vestalis ; Anthophoridae : Eucera hungarica, Eucera longicornis ; Halictidae : Halictus patellatus, Lasioglossum xanthopus ; Megachilidae : Osmia bicornis, Osmia rufa, Osmia sp. | | Anacamptis papilionacea | Papilionidae : Papilio sp. | | Apidae : Bombus humilis, Bombus sp., Xylocopa sp. ; Anthophoridae : Anthophora crinipes, Anthophora retusa, Eucera bidentata, Eucera caspica, Eucera tuberculata, Eucera hungarica, Eucera nigrescens, Eucera longicornis qui e qui, Nomada imperialis ; Megachilidae : Chalicodoma sp., Megachile parietina | | Anacamptis palustris | | | Apidae : Bombus terrestris | | Anacamptis pyramidalis | Arctiidae : Eilema (Manulea) complana (= Lithosia complana) ; Crambidae : Sitochroa palealis (= Spilodes palealis), Sitochroa cinctalis (= Spilodes cinctalis) ; Geometridae : ? Epirrhoe alternata (= ? Melanippe rivaria), Scotopteryx chenopodiata (= Eubolia mensu(r)aria) ; Hesperiidae : Ochlodes sylvanus (= Hesperia sylvanus), Thymelicus sylvestris (= Hesperia linea), Pyrgus malvoides (= Syrichtus alveolus) ; Lycaenidae : Glaucopsyche alexis (= Polyommatus alexis), Lycaena phlaeas ; Nymphalidae : Melanargia galathea (= Arge galathea), Melitaea parthenoides, Melitaea cinxia qui, Melitaea didyma qui ; Noctuidae : Mythimna ferrago (= Leucania lithargyria), Hoplodrina blanda (= Caradrina blanda), Hoplodrina octogenaria (= Caradrina alsines), Standfussiana lucernea subsp. cataleuca (= Agrotis cataleuca), Hada plebeja (= Hadena dentina), Pyrrhia umbra (= Heliothis marginata), Apamea sublustris (= Xylophasia sublustris), Euclidia glyphica, Lygephila pastinum (= Toxocampa pastinum), Tyta luctuosa (= Acontia luctuosa) ; Satyridae : Maniola jurtina, Melanargia galathea ; Zygaenidae : Zygaena trifolii (= Anthrocera trifolii), Zygaena filipendulae (= Anthrocera filipendulae) ; * Studio di Darwin | Bombyliidae : Bombylius major ? ; Conopidae : Sicus ferrugineus ; Empididae : Empis sp. ; Syrphidae : Volucella bombylans | Apidae : Dasypoda sp. ; Apoidea | Oedemeridae : Oedemera nobilis qui | Neotinea | | | | |
---|
Neotinea lactea | | | | | Neotinea maculata | Impollinazione essenzialmente autogama | | | | Neotinea tridentata | Geometridae : Siona sp., Thera sp. ; Pieridae : Anthocharis sp., Pieris sp. ; Nymphalidae : Pararge sp. | Bombyliidae : Bombylius sp. ; Empididae : Empis sp. ; Muscidae : Musca sp. | Apidae : Apis mellifera, Apis sp. ; Halictidae : Halictus patellatus, Halictus sp. ; Megachilidae : Osmia bicolor, Osmia bicornis, Osmia niveata | Cerambycidae : Dinoptera sp. ; Scarabaeidae : Valgus hemipterus | Neotinea ustulata | | Tachinidae : Echinomyia magnicornis, Syrphidae : Eristalis pertinax, Eristalis sp., Syrphus sp., Scaeva cf. pyrastri ; Sarcophagidae : Sarcophaga carnaria ; Scathophagidae : Scatophaga stercoraria, Scatophaga sp. | Anthophoridae : Anthophora sp. | Cerambycidae : Leptura livida | Orchis | | | | |
---|
Orchis anthropophora | | Syrphidae | Apidae : Apis mellifera ? qui, Arge sp.; Tenthredinidae : Tenthredopsis sp. ; Ichneumonidae ; Formicidae | Alleculidae : Isomira murina ; Cantharidae : Cantharis sp. ; Oedemeridae : Oedemera nobilis ; Elateridae : Cidnopus minutus, Cidnopus pilosus, Cidnopus sp. | Orchis brancifortii | | | | | Orchis mascula | × | Bombyliidae : Bombylius major ; Empididae : Empis livida | Andrenidae : Andrena sp. ; Anthophoridae : Eucera hungarica, Eucera sp., Nomada sp. ; Apidae : Bombus hortorum, Bombus humilis, Bombus lapidarius, Bombus muscorum, Bombus pascuorum, Bombus pratorum, Bombus ruderarius, Bombus ruderatus, Bombus rupestris, Bombus gr. terrestris, Xylocopa violacea, Psithyrus sp. ; Halictidae : Halictus sexcinctus ; Megachilidae : Osmia sp. | | Orchis italica | | | Apidae : Bombus humilis ; Anthophoridae : Eucera nigrescens ; Halictidae : Halictus sp. ; Megachilidae : Osmia sp. | | Orchis militaris | Pieridae : Pieris brassicae, Pieris napi | Syrphidae : Leucozona lucorum, Melanostoma mellinum, Platycheirus scutatus, Rhingia campestris ; Calliphoridae : Onesia sp. ; Muscidae : Thricops semicinereus ; Opomyzidae : Opomyza germinationis ; Scathophagidae : Scatophaga stercoraria | Andrenidae : Andrena curvungulata ; Apidae : Bombus lapidarius, Bombus lucorum ; Anthophoridae : Eucera sp. ; Formicidae : Myrmica ruginodis ; Megachilidae : Osmia sp. ? | | Orchis pauciflora | × | Bombyliidae : Bombylius sp. | Anthophoridae : Anthophora mucida, Anthophora plumipes ; Apidae : Bombus humilis | | Orchis pallens | | | Apidae : Bombus sp. | | Orchis patens | | | | | Orchis provincialis | | | Anthophoridae : Eucera hungarica, Eucera nigrescens ; Apidae : Bombus humilis | | Orchis purpurea | Pieridae : Pieris brassicae , Pieris napi | × | Andrenidae : Andrena sp. ; Anthophoridae : Eucera sp. ; Apidae : Bombus terrestris, Bombus sp. ; Formicidae ; Halictidae ; Megachilidae : Megachile sp. ; Vespidae : Odynerus parietus | Cetoniidae : Epicometis hirta | Orchis quadripunctata | | Bombyliidae : Bombylius major | | | Orchis simia | Sphingidae : Hemaris fuciformis | × | Apidae : Apis mellifera ; Halictidae : Lasioglossum sp. | Elateridae : Cidnopus pilosus | Orchis spitzelii | | | Apidae : Bombus sp. | | FONTI:
- Forum GIROS - Sezione: Insetti impollinatori e... altri piccoli ospiti occasionali
- S.Vicidomini, 1999. Biologia di Xylocopa violacea (Linnæus, 1758) (Hymenoptera: Apidæ): prima segnalazione di foraggiamento su Ophrys holoserica (Burm. fil.) Greuter in Italia. GIROS NOtizie, 11: 14-15.
- S.Buono, E.Gransinigh, S.Magrini & M.Rempicci, 2012. Un imenottero del genere Eucera (Hymenoptera: Apoidea), nuovo impollinatore potenziale di Spiranthes spiralis (L.) Chevall. GIROS Notizie, 50: 24-26
- E.De Martino e N.Centurione, 2001. Contributo alla conoscenza dei taxa degli aggregati di Ophrys fusca ed Ophrys sphegodes (Orchidaceae) della provincia di Bologna. GIROS Notizie, 18: 3-13
- Bedini G, Frangini G. Romolini R. Filippi L. Sulla impollinazione di alcune Orchidacee osservate dal 1995 al 2006. GIROS notizie 2007; 34: 11-17
- Grasso M.P., 2006: Andrena cineraria impollinatore confermato di Ophrys lutea Cav. in Sardegna. – GIROS Notizie 31: 7-10.
- Forum OPHRYS - Sezione: Insectes et orchidées
- GIROS, 2009: Orchidee d’Italia. Guida alle orchidee spontanee. Il Castello, Cornaredo (MI)
- R.Romolini, R.Souché, 2012. Ophrys d'Italia
- G.Scopece, N.Juillet, A.MÜller, F.P.Schiestl, S.Cozzolino, 2009. Pollinator attraction in Anacamptis papilionacea (Orchidaceae): a food or a sex promise? - Plant Species Biology, 24 (2): 109–114
- Cozzolino S., Schiestl F.P., Muller A., et al., 2005 - Evidence for pollinator sharing in Mediterranean nectar-mimic orchids: absence of premating barriers? . Proc. R. Soc. B 272, 1271–1278
- Darwin, C. 1862 The various contrivances by which British and foreign orchids are fertilized by insects. London: Murray
- Darwin C., 1869 - Notes on the fertilization of Orchids - Ann. Mag Nat. Hist. Ser.IV, 4 (21: XVI): 141-158.
- Swezey O.H., 1945 - Insects Associated with Orchids. Proc. Haw. Ent. Soc., XII, n.2
- Moggridge J.T., 1865 - Xylocopa violacea as visitor and pollinator of Aceras (Orchis) longibracteata. In: J Linn. Soc. Bot., 8: 265.
- Paulus H.F., Gack C., 1990 - Pollinators as prepollinating isolation factors: evolutionand speciation in Ophrys (Orchidaceæ). In: Dafni A. & Eisikowich D., Eds. Advance in pollination ecology, Israel J. Bot., 39: 43-81.
- Francon L., 2003a - Observations sur Spiranthes spiralis dans le Rhone. L'Orchidophile 157: 161-166.
- Francon L. 2005 - Quelques nouvelles observations de pollinisateurs en 2005. Bull SFO Rhone-Alpes 12: 18-21.
- Van der Cingel N.A., 1995 - An atlas of orchid pollination. European Orchids. A. Balkema, Rotterdam, NL.
- Berger L., 2004 - Observations sur le comportement de quelques pollinisateurs d'rchidées (3e partie). L'Orchipophile (160): 19-35.
- Bergstrom G.. Relations chimiques entre les Orchidées et leurs pollinisateurs. Bulletin de la société entomologique de France. 1985; 90:223-228.
- Borg-Karlson, A.K.. Chemical and ethological studies of pollination in the genus Ophrys (Orchidaceae). Phytochemistry 1990; 29: 1359-87.
- Soliva, M. & Widmer, A. 2003 Gene ?ow across species boundaries in sympatric, sexually deceptive Ophrys (Orchidaceae) species. Evolution 57, 2252–2261.
- Schiestl, F. P., Ayasse, M., Paulus, H. F. L., Lofstedt, C., Hansson, B. S., Ibarra, F. & Francke, W. 1999 Orchid pollination by sexual swindle. Nature 399, 421–422.
- Van der Pijl, L. & Dodson, C. H. 1966 Orchid ?ower: their pollination and evolution. Coral Glabes: University Miami Press.
- Vogel, S. 1972 Pollination von Orchis papilionacea L. in den Schwarmbahnen von Eucera tuberculata F. Jahresber. Naturwiss. Ver. Wuppertal 25, 67–74.
- Widmer, A., Cozzolino, S., Pellegrino, G., Soliva, M. & Dafni, A. 2000 Molecular analysis of orchid pollinaria and pollinaria-remains found on insects. Mol. Ecol. 9, 1911–1914.
- P.M. Schlüter, S. Xua, V. Gagliardini, E. Whittled, J. Shanklind, U. Grossniklausb, e F.P. Schiestl (2011) Stearoyl-acyl carrier protein desaturases are associated with floral isolation in sexually deceptive orchids, PNAS, vol. 108, n. 14, 5696–5701
- Claessens, J. & J. Kleynen (1998): Column structure and pollination of Corallorhiza trifida Châtelain (Orchidaceae) - Journ. Eur. Orch. 30 (3): 624-628
- Claessens, J & J. Kleynen (2002): Investigations on the autogamy in Ophrys apifera Hudson. - Jbr. Naturwiss. Ver. Wuppertal 55: 62-77
- Claessens, J. & J. Kleynen (2005): Pollination in the European orchids: four examples. - Proc. 18th World Orchid Conf. Dijon-France: 572-577.
- Claessens, J., B. Gravendeel & J. Kleynen (2008): Cucullia umbratica L. als Bestäuber von Platanthera × hybrida Bruegg. in Süd-Limburg (Niederlande). - Jour. Eur. Orch. 40(1): 73-84.
- Claessens, J. & J. Kleynen Site, 2013 : Sezione : Photogtaphs / Pollinators
- N.Juillet et al. 2007, Pollination of the European food-deceptive Traunsteinera globosa (Orchidaceae): the importance of nectar-producing neighbouring plants - Pl. Syst. Evol. 265: 123–129.
- H.Jacquemyn et al., 2011, Mycorrhizal associations and reproductive isolation in three closely related Orchis species. Annals of Botany 107: 347–356.
- S.Bertrand, D. Laurent, Non-pollinators use the volatile chemicals emitted by Mediterranean orchids. SFO poster
- Hannes F. PAULUS & Hans – Erich SALKOWSKI, 2007. Bestäubungsbiologische Untersuchungen an Winterorchideen auf der Ägäis-Insel Kos (Orchidaceae und Insecta, Hymenoptera, Apoidea). Ber. Arbeitskrs. Heim. Orchid. 24 (2): 4 - 30.
- Schiestl F.P., Glaser F., 2012 - Specific ant-pollination in an alpine orchid and the role of floral scent in attracting pollinating ants. Alp. Botany 122: 1-9
- Berger L., 2010 De la similitude du comportement des mâles d’abeilles Eucerini sur différents genres d’orchidées, ainsi que celui d’autres abeilles qui ont des mœurs comparables. Bulletin de la Société Française d’Orchidophilie Rhône-Alpes n° sp. 22
- FEI, Forum Entomologi Italiani : Andrena spp. Fabricius 1775 Apidae e pseudocopulazione su Ophrys
- Delforge P., 2001: Guide des Orchidées d’Europe 2e édition. Delachaux et Niestlé.
- Souche R., 2004: Les Orchidées sauvages de France grandeur nature. Les Créations du Pélican, Paris.
 CONDIZIONI D'USO: Il materiale sopra pubblicato è fornito secondo licenza Creative Common 3.0 - È possibile utilizzare una qualsiasi parte del materiale in pubblicazioni a condizione che vengano citate le fonti. Il nome "G.I.R.O.S. Gruppo Italiano Ricerca Orchidee Spontanee" deve essere menzionato. Se la pubblicazione è disponibile on-line, è necessario fornire un collegamento ipertestuale a questa pagina. Nelle pubblicazioni cartacee è necessario fornire l'URL del sito web: "http://www.giros.it/forum/viewtopic.php?f=7&t=1498".
|
|